Hadisələrə "ceteris paribus"la baxaq...

Müəyyən bir hadisə, müşahidə obyekti və sair haqqında fikir söylədiyimiz vaxt yaxşı olardı ki, heç olmasa "ceteris paribus" prinsipiylə hərəkət edək. İqtisadi bir termin olan və latınca mənası "digər faktorların sabit qalması, dəyişməməsi şərti ilə" deməkdir. İqtisadi termin olsa da burda formul yazaraq bunu açıqlamaq istəmirəm. Təməl iqtisadi bilikləri olanlar bundan xəbərdardır.

Mən ceteris paribus prinsipi ilə  məhz ictimai həyatda  bir hadisəni müşahidə edərkən, onun haqqında fikir söylərkən heç olmasa bunu nəzərə almağı məsləhət görərdim. Bir hadisəyə, baş verən bir dəyişikliyə müxtəlif faktorlar səbəb ola bilər.

 Ceteris paribus prinsipində bu faktorların biri daha çox ələ alınsa da digər faktorları nəzərdən qaçırmır, tamamilə atmırlar. Digər faktorların sabit qalmasıyla və ya dəyişməməsiylə bu olanın baş verdiyi müdafiə olunur.

Təbii ki bütün digər faktorları hesaba qatmaq daha anlamlı olsa da düşüncə və şərtlərə görə bu dəyişdiyi üçün hər hansı bir faktora nəzərən incələnməsi də doğru yoldur.

 Bəs digər yol, yanaşma tərzi nədir???

Digər bir yol və ya yanaşma tərzi hadisələri müşahidə edərkən, onlar haqqında fikir söylərkən tək bir faktora bağlamaq digər faktorları gözardı etməkdir ki buna da "isolation" deyirlər. İstər iqtisadi, istər sosial hadisələrdə "isolation"-la hərəkət edib, müşahidə aparıb doğru qərarvermə fikrimcə düzgün deyildir...

Elmdə hər şey sorğulandığı kimi, ictimai hadisələrdə də sorğulanmalı, təktərəflı yanaşma və mühakimədən qaçılmalıdır... Hadisələrə səbəb olan tək bir şey olsa da onun da nələrdənsə təsirləndiyi mütləq mövcuddur. Hadisələrə, elmi və ya qeyri-elmi, siyasi və ya ictimai olsun bu daha geniş baxış bucağıyla baxmaq bizim doğru qərar verməmizə kömək edəcəkdir...

Uğurlar diləyi ilə...